Patrimonio llingüístico


Un patrimonio llingüístico

A llei 1/2001, de 6 de marzo, de Patrimonio Cultural, establece qu’el Patrimonio Etnográfico intégranlo «as espresióis relevantes ou d’interés hestórico das culturas y formas de vida tradicionales dos asturianos, desarroyadas colectivamente y basadas na conocencia y nas técnicas tresmitidas consuetudinariamente, esencialmente de xeito oral». Análogamente a lo establecido na Llei 1/1998, de 23 de marzo, d’uso y promoción del asturiano –que xa prevía nos sous dous primeiros artículos a protección d’ambas llinguas–, na Llei de Patrimonio Cultural, ún dos cinco principios específicos da protección del Patrimonio Etnográfico é esclusivo del patrimonio llingüístico: 

 

“En aplicación dos principios contidos nesta Llei, apoyaráse a investigación y a conocencia da llingua asturiana. Aplicaráse lo mesmo al gallego-asturiano nas zonas situadas nas concas dos ríos Eo y Navia”.

 

Nas últimas décadas, dalgúas institucióis internacionales vein alertando del peligro d’esqueicemento llingüístico en Asturias, esixindo que se faigan efectivas as políticas axeitadas pra tornar a pérdida de falantes y ámbitos d’uso. Esta tendencia á mengua facilítala el incumprimento sistemático da llegalidá vixente en materia de deretos llingüísticos en Asturias. Por caso, a previsión constitucional (Artículo 3.3 da Constitución Española), que señala a oficialidá del “resto de llinguas nas respectivas Comunidades Autónomas d’acordo cos sous Estatutos”. D’este xeito, el patrimonio llingüístico asturiano queda en maos d’un ruin Artículo 4 del Estatuto d’Autonomía de 1981 y d’úa Llei, a d’Uso y Promoción de 1998, que xamáis chegóu a desempeñarse dafeito.

 

Asturiano, bable, ou asturianolleonés son dalgús dos glotónimos usaos pra referirse á llingua iberorrománica occidental falada en Asturias y dalgúas zonas del norte y occidente de Lleón y Zamora. Ello nun implica esqueicer qu’el dominio llingüístico ástur (término acuñao pol profesor Xosé Lluis García Arias) esténdese hasta el rincón nororiental portugués, unde ta asentao el mirandés. Llera Ramo consideróu que, namáis en Asturias –qu’é el marco d’actuación principal da Academia–, un 25 % da población é a ller, escuitar, falar y escribir en asturiano, lo que supoñería máis de 230.000 usuarios potenciales con todas as habilidades llingüísticas. 

 

Eonaviego ou gallego-asturiano, peró tamén, y máis popularmente, fala, son dalgús dos nomes daos á llingua falada nel estremo oeste d’Asturias (nas parroquias occidentales de Navia, Villayón y Ayande y nos conceyos d’Ibias, Grandas de Salime, Vilanova, Santalla y Samartín d’Ozcos, A Veiga, Taramundi, Castropol, Tapia, Eilao, Pezós, Cuaña, El Franco y Bual). A súa filiación, motivo de gran interés dialectolóxico, ta a caballo entre os dominios galaicoportugués y ástur. Cos datos sociollingüísticos de Llera Ramo, considérase qu’un 26 % da súa población de referencia, úas 15.000 personas, son quen a ller, escuitar, falar y escribir en eonaviego. 

A consciencia social d’esta vulnerabilidá coyéu forma en dalgúas reaccióis a lo llargo da hestoria, peró en especial y máis intensamente nas cinco décadas últimas, constituindo un movemento cultural de resistencia llingüística que fai d’esta a miyor reivindicación y a máis duradeira nel tempo de todas que circularon polla

escena sociopolítica asturiana contemporánea. D’este modo, chegóu a ter ésitos importantes de convocatoria, sobre maneira nos acontecementos máis tresversales, como el Pacto pol Autogobierno y a Oficialidá de mediaos dos noventa del siglo pasao. Esta organización social axuntóu a colectivos políticos, asociacióis culturales y deportivas, os sindicatos mayoritarios en Asturias, etc. y que puxo na caye, nos medios de comunicación y na vida cultural asturiana úa vindicación llingüística con un puxón desconocido hasta entós. Fruto del llabor del Pacto foron as oito declaracióis d’oficialidá nos conceyos d’Asturias.

Núa llinia d’actuación asomeñada, el Conceyo Aberto polla Oficialidá, na primeira década del novo milenio, seguíu afondando núa demanda social que sigue vixente hasta hoi. Exemplo d’esto son as manifestacióis d’estraordinaria afluencia, como a celebrada na primaveira de 2018 pollas cayes d’Uviéu, con us 30.000 participantes. Asina, as décadas últimas del siglo XX y as dúas primeiras del XXI trouxeron avances notables pral prestixio y a visibilidá del asturiano y del eonaviego. Aumentaron os estudios científicos, as enseñanzas regladas, a presencia nos medios dixitales, el cultivo artístico y, con mayores impedimentos, el sou uso periodístico, radiofónico y televisivo. Sin embargo, estas miyoras nun cumplen as previsióis del marco llegal nin son abondas como pra frenar a minorización llingüística.

Nun artículo ublicao en Lletres Asturianes, el Presidente da Academia, Xosé Antón González Riaño, defendía a convenencia da co-oficialidá das nosas llinguas nestos términos:

 

As llinguas asturiana y eonaviega son un patrimonio cultural de todos os asturianos y asturianas. A todos y a todas pertenece por igual, al marxe de crencias ou de llexítimas diferencias ideolóxicas ou políticas. A consideración d’este ben cultural ta prevista constitucionalmente a través del sou reconocemento oficial nel Estatuto d’Autonomía. Asturias, escontra dos procesos siguidos nas outras comunidades billingües del Estado, nun escoyéu nel sou momento el modelo d’oficialización, senón un sistema de protección que, despóis de décadas de posta en práctica, nun garantiza el exercicio pleno dos deretos llingüísticos da ciudadanía y é sentido por muitos asturianos como discriminatorio con respecto á práctica desarroyada noutros ámbitos territoriales

 

Despóis  do anterior, en Asturias hai úa demanda clara de superación d’esta anomalía constitucional y reclámase con puxón el llogro d’úa co-oficialidá axeitada ás nosas concretas necesidades. Neste sentido, a posta en práctica da oficialización nun ten por qué replicar os modelos implementaos noutras comunidades, senón que vai buscar un camín propio que s’axeite ás posibilidades de sobrevivencia, á llibertá llingüística y á aceptación social das medidas de recuperación. 

Lugar

Cai l’Águila, 10

33003, Uviéu

Asturies

Teléfono

+34 985 21 18 37

Alministración: estensión 1

Edición y biblioteca: estensión 2

Dirección postañ

Apartáu de correos 574

33080, Uviéu 

Asturies

Nosotros

L’Academia de la Llingua Asturiana ye la institución creada en 1980 pol Gobiernu d’Asturies pal estudiu, la promoción y la defensa del asturianu y l’eonaviegu.